Εφημερίδα "Ελευθερία" - 1959
Αναδημοσίευση του ρεπορτάζ της εφημερίδας "Ελευθερία" (3 Μαϊου 1959) για την ανακάλυψη της Ιεράς Οικίας και της Οικίας του Ακάδημου από τον αρχαιολόγο Φοίβο Σταυρόπουλο.
της Αθηνάς Γ. Καλογεροπούλου
Μια από τις ανασκαφές των τελευταίων ετών που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και γίνεται κάθε χρόνο- από το 1955 υπό την διεύθυνση του Εφόρου Γλυπτών του Εθνικού Μουσείου κ. Φοίβου Σταυρόπουλου, είναι η έρευνα του χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνα. Τα εξαιρετικά σε σημασία ευρήματά της και τα συμπεράσματα της προκαταρκτικής μελέτης του 1958 ανακοίνωσε προ δύο εβδομάδων, στη μεγάλη αίθουσα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ο γενικός Γραμματεύς, ακαδημαϊκός κ. Α. Ορλάνδος, όταν μίλησε γενικά για όλες τις ανασκαφές και τις άλλες συναφείς εργασίες που έγιναν τον περασμένο χρόνο σ΄ ολόκληρη την Ελλάδα, με χρηματοδότηση της Εταιρίας.
Ο χώρος της Ακαδημίας είναι βαθύτατα συγκινητικός, γιατί συνδέεται με μίαν από τις καταπληκτικότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της αρχαιότητας, τον Πλάτωνα. Στο Άλσος της, άρχισε να πρωτοδιδάσκη η μεγάλη αυτή μορφή κι εκεί έχτισε αργότερα το Διδασκαλείο- μια σπουδαιότατη φιλοσοφική σχολή που έζησε εννιά ολόκληρους αιώνες και διάπλασε πνευματικά εκατοντάδες ανθρώπων, ως τα χρόνια του Ιουστινιανού που την έκλεισε οριστικά.
Η ανασκαφή αυτή άρχισε παλαιότερα στα 1929, με πρωτοβουλία του Π. Αριστόφρονος , αρχιτέκτονος που ζούσε στην Αίγυπτο. Από αγάπη και θαυμασμό για την αρχαιότητα κινημένος ο Αριστόφρων, έδωσε τα μέσα να ερευνηθεί αρχικά ο χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος κι αυτός ο ίδιος διηύθυνε τις ανασκαφές- από τα 1929-39 που έγιναν εν ονόματι της Ακαδημίας Αθηνών, με τη συνεργασία κυρίως των αρχαιολόγων, Γ. Οικονόμου, Κ.Κουρουνιώτη, Ι. Θρεψιάδη, Φ. Σταυρόπουλου και Ι. Τραυλού που έκαμε και τα αρχιτεκτονικά σχέδια των ανασκαφών.
Εκείνα τα χρόνια , πριν από τον πόλεμο , ήρθαν στην επιφάνεια τα πρώτα κτίρια του Ιερώτατου χώρου, της Ακαδημίας: το Γυμνασιο, το Διδασκαλείο του Πλάτωνα, η είσοδος της Ακαδημίας και τα πρώτα ίχνη του προϊστορικού συνοικισμού. Επισημάνθηκε ακόμη, τότε, η νότια και ανατολική πλευρά του περίφημου τειχίου του Ιπάρχου", ενός δαπανηρότατου για την εποχή περιβόλου, που κατασκεύασε γύρω από τον Ιερό χώρο της Ακαδημίας, ένας από τους γιους του τυράννου του Πεισίστρατου, ο Ίππαρχος.
Ο Π. Αριστόφρων είχε την ευγενική ιδέα, να ιδρύσει ένα διεθνές πνευματικό κέντρο σ'εκείνο το χώρο, το "Κοινό των Ακαδημιών'όπου θα συγκεντρώνονται κατά καιρούς οι αντιπρόσωποι των Ακαδημιών όλου του κόσμου να συζητούν για τα προβλήματα της επιστήμης. Για το σκοπό αυτό είχε αγοράσει ένα κτήμα ξεχωριστά. Μετά το θάνατο του , στα 1945, που δεν τον άφησε να πραγματοποιήσει τα όνειρά του, η Ακαδημία Αθηνών αποφάσισε να συνεχίσει την έρευνα της περιοχής αυτής , και από το 1955 ξανάρχισαν οι ανασκαφές με διευθυντή τον κ. Φ. Σταυρόπουλο- στο χώρο του κτήματος που θα γινόταν το "Κοινό των Ακαδημιών"-κι έχουν ήδη αποκαλύψει σημαντικότατα ευρήματα.
Η Ακαδημία ήταν, όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς, ένα προάστιο της Αθήνας. Ένας μακρύς , πολύ περιποιημένος δρόμος, που ξεκινούσε από το Δίπυλο, με τάφους-κατά τη συνήθεια των αρχαίων- δεξιά και αριστερά και συνολικό μήκος 1.100 μέτρα περίπου, ένωνε το προάστιο με την Αθήνα. Η αρχή της οδού Ακαδημία, μεγαλοπρεπέστατη και με πλάτος 40 μέτρων στο ξεκίνημά της, έχει αποκαλυφθεί σήμερα και τη βλέπει σήμερα ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού. Όταν, προπολεμικά, άρχισαν οι ανασκαφές, έγινε η σωστή σκέψη να παρακολουθήσουν την πορεία του δρόμου, για να προσδιορίσουν ακριβέστερα το χώρο της αρχαίας Ακαδημίας. Δεν ήταν δυνατόν όμως αυτό να γίνει απολύτως, γιατί ο χώρος είχε πυκνά κατοικηθεί, κι έτσι, μόνο όπου υπήρχαν οικόπεδα άχτιστα , πλατείες και δρόμοι, έγιναν έρευνες. Ήδη από το 1896 σε ανασκαφή του ο καθηγητής Α. Οικονόμου είχε προσδιορίσει σημεία του δρόμου της Ακαδημίας. Οι νεότερες έρευνες επιβεβαιώσαν τα συμπεράσματα του και κοντά στο χώρο του παλαιού νεκροταφείου του Αγίου Γεωργίου, ανακάλυψαν το ίδιο δρόμο σκυροστρωμένο με κατεύθυνση ΝΑ προς ΒΔ και πλάτος σε εκείνο το σημείο 4.80 μέτρων. Και σε αυτό το τμήμα, σε βάθος 2,.50 μέτρων αποκαλύφθηκαν τάφοι αρχαία, στα πλευρά του δρόμου, που αρχίζουν από τον 5ο πΧ αιώνα και φθάνουν ως τη Ρωμαϊκή περίοδο.
Η Ακαδημία πήρε το όνομά της από τον ήρωα Ακάδημο, μια μορφή που ανήκει στη γενεά των ηρώων, που έζησαν αιώνες πριν από τους ήρωες του τρωικού πολέμου-Για το σχετικό μύθο και τα συμπεράσματα θα μιλήσουμε την επόμενη Πέμπτη- Ο Ακάδημος τιμήθηκε εξαιρετικά στην αρχαιότητα ως πρώτος οικιστής και από αυτή τη σκέψη ξεκινώντας ο κ. Φ. Σταυρόπουλος σχετίζει με το πρόσωπό του, δύο κτίρια που ανακάλυψε το 1957 και το 1958. Το πρώτο είναι κτίσμα του 2.300 πΧ περίπου της λεγόμενης Πρωτοελλαδικής εποχής και φαίνεται να καταστράφηκε εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του. Πρόκειται για ένα κτίριο που αποτελείται από δύο δωμάτια και ένα μικρό βοηθητικό χώρο εμπρός από την είσοδό του. Το συνολικό του μήκος είναι 8,50 μέτρα. Από τους τοίχους του σώθηκε μονάχα η λίθινη θεμελίωση, από δύο επάλληλες σειρές ποταμίσιων λιθαριών. Πάνω σ΄ αυτά, πατούσαν οι τοίχοι από ωμούς πλίνθους. Το σπίτι είχε προσανατολισμό από ανατολικά προς δυτικά. Οι μικροί τοίχοι συγκλίνουν προς δυτικά. Είναι κτισμένο επάνω σε φυσικό γήλοφο. που στην πρωτοελλαδική εποχή θα πρέπει κατά τον ανασκάψαντα, να είχε ύψος 2.10.
Μετά την καταστροφή του, το κτίριο παραχώθηκε κατά από τα χώματα που το σκέπασαν σε ύψους 4.10 μέτρων. Δεν έχουν ακόμη βρεθεί ίχνη της μεσοελλαδικής και υστεροελλαδικής εποχής στην περιοχή, όπου το πρωτοελλαδικό στρώμα το διαδέχεται χρονικά το γεωμετρικό. Σ'αυτό ακριβώς το γεωμετρικό στρώμα, ο κ. Σταυρόπουλος πάνω από το σπίτι που το ονόμασε "Οικία του Ακάδημου", βρήκε 8 παιδικούς τάφους. Η κάθε ταφή ήταν ένας αμφορεύς, ύψους 0.40 μ. με πλατύ στόμιο, που είχε μέσα τα κόκαλα του νεκρού ή τέφρα. Τον τοποθετούσαν πλαγίως και στη βάση έβαζαν ένα άλλο μικρό αγγείο πρόχειρο, χωρίς διακόσμηση, με μια λαβή. (Πρόκειται για το είδος που ονομάζεται "πρόχους"). Τέτοιοι πρόχοι έχουν βρεθεί και σε άλλες ανασκαφές αυτής της εποχής και περιείχαν υγρά, χρησιμοποιούμενα κατά την καύση του νεκρού. Ο όγδοος αμφορεύς, μεγαλύτερος από τους άλλους (0,70) με στενό στόμιο, περιείχε το νεκρό, και να τον τοποθετήσουν μέσα είχα σπάσει το τοίχωμα της κοιλιάς του αγγείου.
Έξω από την οικία του "Ακάδημου", ο κ. Σταυρόποουλος, είχε προσέξει ότι υπήρχαν ίχνη πύρων, με μικρά αγγεία σπασμένα επάνω και πεπιεσμένα με διπλές σειρές από μικρές πέτρες. Δεν πιστεύει ότι έχει σχέση αυτές οι "θυσίες"με τις ταφές, γιατί πολλές τους είναι παλαιότερες χρονικά, Το πρόβλημα αυτό πιστεύει ότι λύθηκε φέτος που καθώς η ανασκαφή προχώρησε σε βάθος, στη νότια πλευρά της "οικίας του Ακάδημου", βρήκε τα ίχνη μεγάλης "Ιεράς Οικίας", ανάλογη με εκείνη που έχει αποκαλυφθεί στην Ελευσίνα.
Το κτίριο που βρήκε ο κ. Σταυρόπουλος είναι ένα μεγάλο σπίτι πλινθόκτιστο με 7 μεγάλα δωμάτια ορθογώνια σχεδόν, γύρω απ[ό ένα μακρύ διάδρομο. Είναι κατάμεστα όλα από "θυσίες". Η έκταση που καταλαμβάνει το σπίτι είναι 15,30Χ14.60 μ. και είχε κατεύθυνση από το βορά προς νότο. Οι τοίχοι διατηρούνται καλά στην έκτασή τους και σε αρκετό ύψος. Μία από τις ωμές πλίνθους που είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή τους, βρέθηκε ανέπαφη και μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Έχει διαστάσεις 045x4,5x0,10x 0.10 μ.
"Θυσίες'διαπιστώθηκαν παντού στα δωμάτια-σε 4 επάλληλα στρώματα- στο διάδρομο και έξω από την Ιερά Οικία. Αποτελούνται από καμένο στρώμα με στάχτη και καρβουνάκια και με πλήθος αγγείων σπασμένων επάνω (λεκάνη οινοχόη και μικρούς σκύφους). Ακόμη υπάρχουν κόκαλα από διάφορα ζώα και σφονδύλια αργαλειού. Όλα αυτά σκεπάζονται με στρώμα χώματος κι από επάνω έβαζαν λιθάρια σε δύο σειρές.
Σε ένα δωμάτιο , ο κ. Σταυρόπουλος, αποκάλυψε την εσχάρα (=βωμό) κυκλικό , διαμέτρου 1,55 μ. Μέσα εκεί φάνηκαν 4 διαδοχικά στρώματα καθαρής στάχτης. Σε ένα άλλο δωματιο, βρήκε διπλούς αύλακες θυσιών, με τοιχώματα επιχρισμένα με πηλό. Στο βάθος του διαδρόμου βρήκε σκληρό καμένο στρώμα με παχύ λιπαρό επίχρισμα, που δίνει την εντύπωση ασβέστου ή τάλκης. Το πλευρό αυτό του στρώματος, εκάλυπταν μεγαλύτερες θυσίες.
Ξεκινώντας από το εφετινό του εύρημα, ο κ. Σταυρόπουλος-και συνδυάζοντάς του με τις "θυσίες"που βρήκε στο εσωτερικό του, άλλες που βρήκε έξω , διάφορα στοιχεία συναφή εκεί κοντά καθώς και ένα φρεατοειδές όρυγμα που είχε ανακύψει το 1956, γεμάτο με 40 αγγεία της γεωμετρικής περιόδου,- πιστεύει ότι πρόκειται για χώρο που , όπου γινόταν επίσημα πλέον δημοτελής λατρεία προς τιμή του ήρωος Ακάδημου , που όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στο Βίο του Θησέως, "τω Ακαδήμω...ζώντι παρά των Τινδαριδών εγένετο τιμαί".
Το σπίτι του Ακάδημου σκεπάστηκε όπως είπαμε μετά την καταστροφή του. Όταν όμως άρχισαν μετά την ανάπτυξη της πόλεως να αποδίδουν τιμές οι αρχαίοι στους πρώτους οικιστές, αιώνες ύστερα από το χάλασμα του σπιτιού, κι όταν πια είχαν εξαφανισθεί τα ίχνη του, υπήρχε η θύμηση ότι κάπου-όπως πιστεύει ο κ. Σταυρόπουλος- είχε ζήσει ο Ακάδημους που είχε δώσει και το όνομά του στο χώρο. Γι'αυτό και γινόταν προς τιμή του επίσημη λατρεία και έτσι εξηγείται το πλήθος των θυσιών και η κατασκευή της Ιεράς Οικίας.
Η ανασκαφή της Οικίας δεν έχει τελειώσει. Εφέτος, πρόκειται να συνεχισθεί η έρευνα της, για να αποκαλυφθεί ίσως-κάτω από το σπίτι- όπως πιστεύει ο κ. Σταυρόπουλος, και ο τάφος του μυθολογικού ήρωα.
Αθηνά Γ. Καλογεροπούλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου