Ένας νέος λοιμός στην παγκόσμια κοινότητα; Σύγκριση λοιμού του 5ου αι. π.Χ και «λοιμού» (Covid-19) του 2020 μ.Χ

Λοιμός σε αρχαία πόλη, πίνακας του 17ου αιώνα του Μίχιελ Σβέιρτς, ο οποίος θεωρείται πως αναφέρεται στο λοιμό των Αθηνών Πηγή: Βικιπαίδεια

Πολλές φορές χρησιμοποιούμε την έκφραση « Η ιστορία επαναλαμβάνεται». Στην παρούσα φάση μπορούμε να πούμε ότι αυτό γίνεται λόγω της λαίλαπας του κορωναϊού (Covid-19) που έχει χτυπήσει την παγκόσμια κοινότητα.

Μέχρι στιγμής (21/03/2020), σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του Johns Hopkins University CSSE , τα συνολικά επιβεβαιωμένα κρούσματα παγκοσμίως ανέρχονται σε 275.469, οι συνολικοί θάνατοι σε 11.402 ενώ τα περιστατικά που νόσησαν αλλά εν τέλει αποθεραπεύτηκαν ανέρχονται σε 88.258.

Η Ελλάδα «συνεισφέρει» στα στατιστικά της παγκόσμιας αυτής πανδημίας με 495 επιβεβαιωμένα κρούσματα, με τους συνολικούς θανάτους να έχουν φτάσει πλέον τους 10 ενώ τα κρούσματα που έχουν αποθεραπευτεί είναι 19.

Πόσο μοιάζει όμως η σημερινή πανδημία με άλλες που έχουν καταγραφεί ιστορικά στην αρχαία Ελλάδα; Λαμβάνοντας ως περίοδο αναφοράς τον 5^ο αι. π.Χ , όπου μεγαλούργησε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, συναντάμε την εμφάνιση του λοιμού στην αρχαία Αθήνα, η εμφάνιση του οποίου αποτέλεσε και έναν από τους κυριότερους παράγοντες που συνέβαλαν στην έκβαση του πελοποννησιακού πολέμου, επισπεύδοντας έτσι και το τέλος του Χρυσού Αιώνα . Τη περίοδο αυτή έχουμε και τον θάνατο του Περικλή από τη νόσο αυτή.

Ο λοιμός , που έχει μείνει γνωστός και ως το «σύνδρομο του Θουκιδίδη», ο οποίος προσβλήθηκε από τη νόσο αλλά επέζησε , ξέσπασε κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους Σπαρτιάτες. Διήρκησε από την αρχή του καλοκαιριού του 430 π.Χ έως το καλοκαίρι του 428  π.Χ. Μετά από μια σύντομη περίοδο ύφεσης , η επιδημία επανεμφανίστηκε ξανά στην διάρκεια του χειμώνα  του 427 π.Χ και διήρκησε μέχρι τον χειμώνα του 426 π.Χ.

Η αιτία που τον προκάλεσε αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιστορίας της Ιατρικής. Η αδυναμία όμως τεκμηρίωσης οποιασδήποτε διαγνωστικής υπόθεσης σχετικά με την αιτία του λοιμού της Αθήνας οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη κατάλληλου παλαιοπαθολογικού υλικού (δηλαδή τη μελέτη των εκδηλώσεων της παθολογίας σε ανθρώπινα σκελετικά κατάλοιπα με προέλευση στο προϊστορικό και ιστορικό παρελθόν). Αυτό καταρχάς καθιστά μη δυνατή την ταύτιση του λοιμού εκείνης της περιόδου με κάποια γνωστή επιδημία.

Διαβάζοντας τις περιγραφές του Θουκιδίδη (ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ  – Ἱστορίαι 2, 47-54) παίρνομε πολλές λεπτομέρειες για την μορφή της νόσου καθώς και τι επικρατούσε στην αρχαία Αθήνα εκείνη την εποχή. Αναφέρει πως επρόκειτο για μια άκρως μεταδοτική νόσο που έπληττε και τους ανθρώπους και τα ζώα. Σύμφωνα με τα όσα εξιστορεί πρώτη φορά παρουσιάστηκε στην Αθήνα ο λοιμός , ο οποίος είχε εμφανιστεί και στην Λήμνο αλλά και σε άλλες χώρες αλλά πουθενά δεν έλαβε τέτοια έκταση ούτε τόσο μεγάλη θνησιμότητα.  Μια ομοιότητα με τον σύγχρονο ιό είναι ότι και στο παρελθόν , πριν από 18 χρόνια περίπου, είχε εμφανιστεί ο κορωναϊός  SARS 2  όπου η παγκόσμια ανησυχία και η ταχύτητα εξάπλωσής του δεν είχε αυτόν το ρυθμό που έχει ο Covid-19.

 

Και αυτό γιατί;  Επειδή αφενός οι γιατροί προσπαθούσαν για πρώτη φορά να θεραπεύσουν αυτή τη νόσο , αφετέρου απεβίωναν και οι ίδιοι καθώς έρχονταν οι ίδιοι όλο και περισσότερο σε επαφή με μολυσμένα άτομα. Και εδώ υπάρχει ομοιότητα με το σήμερα. Κανένα από τα υφιστάμενα φάρμακα/εμβόλια δεν δείχνει ότι μπορεί να θεραπεύσει/προλάβει τη νόσο από την μια, από τη άλλη όλο και περισσότεροι επαγγελματίες της υγείας τίθενται σε καραντίνα διότι έχουν προσβληθεί από τους ασθενείς που κουράρουν.

 

Αναφορά γίνεται και στις προσπάθειες των ανθρώπων εκείνη την περίοδο να θεραπεύσουν την νόσο εκτός της ιατρικής τέχνης. Με ποιόν τρόπο; Μα με τις παρακλήσεις στους θεούς ή στις επικλήσεις στα μαντεία. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό και οι άνθρωποι εγκατέλειψαν τις μεθόδους αυτές. Οι ομοιότητες με το σήμερα δεν είναι ταυτόσημες καθότι το γεγονός της κοσμοσυρροής στις εκκλησίες στην έναρξη της νόσου στην Ελλάδα δεν είχε την έννοια της παράκλησης προς τα θεία για εξεύρεση θεραπείας αλλά κατά την προσωπική μου άποψη μη ξεκάθαρης αντίληψης της κρίσιμης κατάστασης που διαφαινόταν ότι επέρχεται.

 

Μέσω των εξιστορήσεων του Θουκυδίδη μας γίνεται γνωστό ότι εκείνη την περίοδο δεν υπήρχαν κάποιες άλλοι νόσοι να επιβαρύνουν την υγεία του πληθυσμού. Λέει όμως ότι αν κάποιος υπέφερε τυχόν προηγουμένως από κάποια άλλη νόσο όλες κατέληγαν σε αυτήν.  Αυτήν τη ομοιότητα την καταλαβαίνουμε εξαρχής όλοι. Το ακούμε καθημερινά από το στόμα του έγκριτου λοιμωξιολόγου κ. Τσίοδρα Σωτήρη, ότι τα περιστατικά που αποβιώνουν έχουν υποκείμενα νοσήματα.

 

Τι γινόταν όμως με όσους ήταν μέχρι εκείνη την ώρα υγιείς αλλά προσβάλλονταν από τον λοιμό; Τα συμπτώματα ήταν κυρίως τα ακόλουθα: πονοκέφαλος, ισχυρός πυρετός, κάψιμο ματιών , κάψιμο λαιμού και φάρυγγα, η εκπνοή ήταν αφύσικη. Ακολουθούσε φτέρνισμα και βραχνάδα και μετά από λίγο κατέβαινε στο στήθος συνοδευόμενο από ισχυρό βήχα.  Το σώμα εξωτερικώς δεν ήταν πολύ θερμό αλλά εσωτερικώς ένιωθαν τόσο πολλή ζέστη που δεν ανέχονταν ούτε το πιο ελαφρό ένδυμα. Οι περισσότεροι πέθαιναν την 7^η ή 9^η μέρα εκ του εσωτερικού πυρετού. Στην Ελλάδα του σήμερα, της εποχής του κορωναϊού, τα συμπτώματα είναι παρόμοια, υπάρχει πυρετός, λοίμωξη του αναπνευστικού, δύσπνοια,  με την ιατρική κοινότητα να συστήνει την αποφυγή επαφής των χεριών με τα μάτια και το στόμα καθώς αυτά είναι η κερκόπορτα εισόδου του ιού στον οργανισμό μας.  Επίσης σύμφωνα με τα περιστατικά θανάτου που έχουν ανακοινωθεί από τις 5/3/2020 έως και 20/03/2020 το χρονικό διάστημα μεταξύ εκδήλωσης της νόσου και θανάτου ήταν πολύ βραχύβια 2 με 7 μέρες περίπου.

 

Ο Θουκυδίδης συνεχίζει την περιγραφή του αναφέροντας ότι η νόσος αυτή αποδείχθηκε σαφέστατα ότι δεν επρόκειτο για καμία από τις συνηθισμένες ανθρώπινες ασθένειες καθώς ακόμα και τα όρνεα είτε δεν πλησίαζαν τα πτώματα είτε αν τα έτρωγαν ψοφούσαν.

 

Όπως αναφέραμε παραπάνω η χρονική περίοδος έναρξης της νόσου ήταν ο πελοποννησιακός πόλεμος . Αυτή ήταν μια αρνητική συγκυρία καθότι η ταλαιπωρία αυξήθηκε από την συγκέντρωση πληθυσμού της υπαίθρου εντός της πόλης . Και αυτό γιατί; Για να μειωθούν οι απώλειες από τις αλλεπάλληλες εισβολές των Πελοποννησίων στην Αττική, είχε εγκαταλειφθεί η ύπαιθρος και ο πληθυσμός είχε εγκατασταθεί μέσα στα τείχη. Στην Ελλάδα του σήμερα διακρίνουμε αφενός μια πολιτεία που ομολογουμένως προσπαθεί μέσα από την σύντομη εμπειρία που έχει αποκτήσει αλλά και αποκτά μέρα με την μέρα  από την επέλαση της νόσου σε άλλα κράτη να παίρνει μέτρα προστασίας της υγείας και διαφύλαξης της ζωής όλων των πολιτών της και αφετέρου μερίδα πολιτών να συμπεριφέρεται χωρίς λογική χωρίς συναίσθηση της κατάστασης που επικρατεί.

Όμως παραβατικές συμπεριφορές υπήρχαν και εκείνη την περίοδο. Σε καμία περίπτωση όμως δεν ήταν ίδιες με σήμερα οι συνθήκες που επικρατούσαν τότε.  Ο Θουκιδίδης γράφει συγκεκριμένα «πρῶτόν  τε ἦρξε καὶ ἐς τἆλλα τῇ πόλει ἐπὶ πλέον ἀνομίας τὸ νόσημα. ῥᾷον γὰρ ἐτόλμα τις ἃ πρότερον ἀπεκρύπτετο μὴ καθ᾽ ἡδονὴν ποιεῖν, ἀγχίστροφον τὴν μεταβολὴν ὁρῶντες τῶν τε εὐδαιμόνων καὶ αἰφνιδίως θνῃσκόντων καὶ τῶν οὐδὲν πρότερον κεκτημένων, εὐθὺς δὲ τἀκείνων ἐχόντων. ὥστε ταχείας τὰς ἐπαυρέσεις καὶ πρὸς τὸ τερπνὸν ἠξίουν ποιεῖσθαι, ἐφήμερα τά τε σώματα καὶ τὰ χρήματα ὁμοίως ἡγούμενοι… νόμοι τε πάντες ξυνεταράχθησαν οἷς ἐχρῶντο πρότερον περὶ τὰς ταφάς, ἔθαπτον δὲ ὡς ἕκαστος ἐδύνατο. καὶ πολλοὶ ἐς ἀναισχύντους θήκας ἐτράποντο σπάνει τῶν ἐπιτηδείων διὰ τὸ συχνοὺς ἤδη προτεθνάναι σφίσιν· ἐπὶ πυρὰς γὰρ ἀλλοτρίας φθάσαντες τοὺς νήσαντας οἱ μὲν ἐπιθέντες τὸν ἑαυτῶν νεκρὸν ὑφῆπτον, οἱ δὲ καιομένου ἄλλου ἐπιβαλόντες ἄνωθεν ὃν φέροιεν ἀπῇσαν.» [ ΙΣΤΟΡΙΑΙ 2, 53(1-2,4)]

«Η νόσος όμως εισήγαγε στην πόλη και άλλες χειρότερες μορφές ανομίας. Διότι πολλοί, οι οποίοι προηγουμένως απέκρυπταν την επιθυμία τους για αθέμιτες ευχαριστήσεις, παραδίδονταν τώρα σε αυτές χωρίς καμία επιφύλαξη , καθώς έβλεπαν πόσο αιφνίδια ήταν η μετάπτωση , αφενός των πλουσίων , οι οποίοι πέθαιναν ξαφνικά, αφετέρου αυτών που προηγουμένως ήταν εντελώς άποροι και οι οποίοι αμέσως καταλάμβαναν τις περιουσίες εκείνων. Έτσι αποφάσιζαν να χαρούν τη ζωή τους όσο μπορούσαν γρηγορότερα και αφιερώνονταν στις απολαύσεις, γιατί θεωρούσαν τη ζωή και τον πλούτο εφήμερα… …Αλλά κανένας φόβος των θεών ή νόμος των ανθρώπων δεν τους συγκρατούσε , αφενός γιατί έβλεπαν ότι όλοι εξίσου πέθαιναν, έκριναν ότι δεν υπήρχε καμιά διαφορά μεταξύ ευσέβειας και ασέβειας , αφετέρου επειδή κανείς δεν πίστευε ότι θα επιζήσει μέχρι τη δίκη για τα εγκλήματά του για να τιμωρηθεί για αυτά. Αντίθετα , όλοι θεωρούσαν πολύ μεγαλύτερη τη ποινή αυτή που είχε ήδη αποφασιστεί και κρεμιόταν απειλητικά πάνω τους και έκριναν εύλογο να χαρούν κάπως τη ζωή τους, πριν εκτελεστεί η ποινή.» (Μετάφραση από το βιβλίο Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελλάδας  - National Geographic)

Οι ομοιότητες είναι πολλές αλλά μην ξεχνάμε ότι από τον 5^ο αι. π.Χ εώς σήμερα έχουν περάσει 2.500 χρόνια. Άλλα τα εργαλεία που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση σύγχρονων καταστροφών. Η απρόσκοπτη και ταχύτατη κυκλοφορία της πληροφόρησης από την μία  η σύγχρονες μέθοδοι προληπτικής και θεραπευτικής αγωγής από την άλλη μπορούν να αναχαιτίσουν , αν όχι ολοσχερώς σε σημαντικό βαθμό τουλάχιστον, την πανδημία που μαστίζει όλον τον πλανήτη.

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι το εξής: Εγώ , σαν μονάδα, τι είμαι διατεθειμένος να κάνω; Να συμβάλω στον περιορισμό της εξάπλωσης ή να τον εκτινάξω στα ύψη; Να προφυλάξω τον εαυτό μου και με αυτήν την απλή κίνηση να προστατεύσω ταυτόχρονα χωρίς τον παραμικρό κόπο από μένα το στενό μου περίγυρο ή να βάλω σε κίνδυνο τον υπέργηρο γονέα ή παππού μου; Τον καρδιοπαθή συγγενή μου ή τον διαβητικό συνάδελφό μου;

Επιμέλεια κειμένου: Δήμητρα Καρύγιαννη

 

 

Το Αρχαιολογικό Άλσος της Ακαδημίας Πλάτωνος είναι και Άλσος της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας

{Απόσπασμα από τον φιλοσοφικό διάλογο στο Άλσος της Ακαδημίας Πλάτωνος.}

... Αυτή η γη είναι ποτισμένη εδώ και 2.500 χρόνια με τις ιδέες του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Πυθαγόρα, του Επίκουρου και άλλων μεγάλων, αρχαίων φιλοσόφων.

Θα σας παρακαλέσω να κάνουμε λίγη ησυχία, να κλείσουμε τα μάτια μας για να ακούσουμε ως ψιθύρους από τα βάθη του χρόνου τα σοφά λόγια των μεγάλων δασκάλων.

1. "Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα."
"Ένα ξέρω ότι τίποτα δεν ξέρω."

2. "Μάλλον αδικείσθαι ή αδικείν."
"Καλύτερα ν' αδικείσαι παρά ν'αδικείς."

3. "Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μου την στέγην."
"Κανείς που δεν γνωρίζει γεωμετρία (είναι απαίδευτος) να μην εισέλθει στη σχολή μου."

4. "Η αρχή της σοφίας είναι η αναζήτηση."
"Η αρετή δεν γίνεται από τα χρήματα αλλά από την αρετή γίνονται τα χρήματα και όλα τα άλλα ανθρώπινα αγαθά και τα ιδιωτικά και τα δημόσια."

5. "Ποιο όμορφο από τα ωραία πράγματα, από τα ωραία σώματα, είναι οι ωραίες, ανθρώπινες ψυχές."

6. "Μην κάνεις κακό σ'εκείνον που σ'έχει βλάψει, γιατί θα αμαυρώσεις την δική σου ψυχή."

7. "Η πιο χαμένη μέρα στη ζωή μας είναι αυτή που δεν γελάσαμε."

8. "Να φροντίζεις ό,τι το πολυτιμότερο αγαθό έχεις,την ψυχή σου. Και πώς να την φροντίζεις; Κάνοντας καλές πράξεις."

Σοφά λόγια από σοφούς δασκάλους που ειπώθηκαν εδώ στο Άλσος της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας.

Μιχάλης Βασίλας

Τι έγραψε ο Παυσανίας για την Ακαδημία Πλάτωνος

Ο Πλάτων ίδρυσε την Ακαδημία του το 387 π.Χ.

Το 86 π.Χ καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα.

Πηγή: Βικιπαίδεια 

Στην Αθήνα ο Παυσανίας πρέπει να βρισκόταν το 145 μ.Χ, δηλαδή 231 χρόνια μετά την καταστροφή της Ακαδημίας.

Στο βιβλίο του «Ελλάδος Περιήγησις» (Τόμος 1- Αττικά) για την Ακαδημία έγραψε ότι ξεκίνησε μια περιήγηση από το Δίπυλο (Κεραμεικός) προς την Ακαδημία Πλάτωνος μέσω του Δημοσίου Σήματος. Δυστυχώς δεν περιηγήθηκε μέσα στο άλσος της Ακαδήμειας για μια πιο λεπτομερή περιγραφή του γυμνασίου, της παλαίστρας κλπ.  

Αναφέρει: «… πολύ κοντά βρίσκεται η Ακαδημία, τόπος που κάποτε ανήκε σε ιδιώτη ενώ στην εποχή μου είναι γυμνάσιο…, μπροστά στην είσοδο της Ακαδημίας υπάρχει βωμός του Έρωτα με επιγραφή που λέει ότι ο πρώτος Αθηναίος που πρόσφερε αφιέρωμα στον Έρωτα ήταν ο Χάρμος. Λένε ότι ο βωμός  ο λεγόμενος του Αντέρωτα , που βρίσκεται στην πόλη, είναι αφιέρωμα μετοίκων…, υπάρχει και βωμός του Προμηθέα από τον οποίον ξεκινούν τρέχοντας με αναμμένες λαμπάδες προς την πόλη. Το αγώνισμα προϋποθέτει ότι όσο τρέχει κανείς δεν θα σβήσει ο δαυλός του…, υπάρχει βωμός των Μουσών , του Ερμή και μέσα της Αθηνάς και του Ηρακλή. Υπάρχει και δέντρο ελιάς, που λένε ότι είναι το δεύτερο που φύτρωσε… Στην Ακαδημία βρίσκεται ο τάφος του Πλάτωνα. Ο Θεός του φανέρωσε από νωρίς πως θα γινόταν ο μεγαλύτερος φιλόσοφος… Εδώ υπάρχει ένα μέρος που λέγεται Ίππιος Κολωνός και που είναι το πρώτο μέρος της Αττικής, όπου λένε ότι ήρθε ο Οιδίποδας και βωμός του Ιππίου Ποσειδώνα και της Ιππίας Αθηνάς και ηρώο του Πειρίθου, του Θησέα, του Οιδίποδα και του Αδράστου. Ο Αντίγονος εισβάλλοντας έκαψε το άλσος του Ποσειδώνα και τον ναό^. αυτός είχε καταστρέψει και άλλοτε με τον στρατό του την γη των Αθηναίων»

(Εκδόσεις Κάκτος)

Επιμέλεια κειμένου: Μιχάλης Βασίλας

     Εφημερίδα "Ελευθερία" - 1959

Αναδημοσίευση του ρεπορτάζ της εφημερίδας "Ελευθερία" (3 Μαϊου 1959) για την ανακάλυψη της Ιεράς Οικίας και της Οικίας του Ακάδημου από τον αρχαιολόγο Φοίβο Σταυρόπουλο.  

της Αθηνάς Γ. Καλογεροπούλου 

Μια από τις ανασκαφές των τελευταίων ετών που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και γίνεται κάθε χρόνο- από το 1955 υπό την διεύθυνση του Εφόρου Γλυπτών του Εθνικού Μουσείου κ. Φοίβου Σταυρόπουλου, είναι η έρευνα του χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνα. Τα εξαιρετικά σε σημασία ευρήματά της και τα συμπεράσματα της προκαταρκτικής μελέτης του 1958 ανακοίνωσε προ δύο εβδομάδων, στη μεγάλη αίθουσα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας,  ο γενικός Γραμματεύς, ακαδημαϊκός κ. Α. Ορλάνδος, όταν μίλησε γενικά για όλες τις ανασκαφές και τις άλλες συναφείς εργασίες που έγιναν τον περασμένο χρόνο σ΄ ολόκληρη την Ελλάδα, με χρηματοδότηση της Εταιρίας.


Ο χώρος της Ακαδημίας είναι βαθύτατα συγκινητικός, γιατί συνδέεται με μίαν από τις καταπληκτικότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της αρχαιότητας, τον Πλάτωνα. Στο Άλσος της, άρχισε να πρωτοδιδάσκη η μεγάλη αυτή μορφή κι εκεί έχτισε αργότερα το Διδασκαλείο- μια σπουδαιότατη φιλοσοφική σχολή που έζησε εννιά ολόκληρους αιώνες και διάπλασε πνευματικά εκατοντάδες ανθρώπων, ως τα χρόνια του Ιουστινιανού που την έκλεισε οριστικά.
Η ανασκαφή αυτή άρχισε παλαιότερα  στα 1929, με πρωτοβουλία του Π. Αριστόφρονος , αρχιτέκτονος που ζούσε στην Αίγυπτο. Από αγάπη και θαυμασμό για την αρχαιότητα κινημένος ο Αριστόφρων, έδωσε τα μέσα να ερευνηθεί αρχικά ο χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος κι αυτός ο ίδιος διηύθυνε τις ανασκαφές- από τα 1929-39 που έγιναν εν ονόματι της Ακαδημίας Αθηνών, με τη συνεργασία κυρίως των αρχαιολόγων, Γ. Οικονόμου, Κ.Κουρουνιώτη, Ι. Θρεψιάδη, Φ. Σταυρόπουλου και Ι. Τραυλού που έκαμε και τα αρχιτεκτονικά σχέδια των ανασκαφών.
Εκείνα τα χρόνια , πριν από τον πόλεμο , ήρθαν στην επιφάνεια τα πρώτα κτίρια του Ιερώτατου χώρου, της Ακαδημίας: το Γυμνασιο, το Διδασκαλείο του Πλάτωνα, η είσοδος της Ακαδημίας και τα πρώτα ίχνη του προϊστορικού συνοικισμού. Επισημάνθηκε ακόμη, τότε, η νότια και ανατολική πλευρά του περίφημου τειχίου του Ιπάρχου", ενός δαπανηρότατου για την εποχή περιβόλου, που κατασκεύασε γύρω από τον Ιερό χώρο της Ακαδημίας, ένας από τους γιους του τυράννου του Πεισίστρατου, ο Ίππαρχος.
Ο Π. Αριστόφρων είχε την ευγενική ιδέα, να ιδρύσει ένα διεθνές πνευματικό κέντρο σ'εκείνο το χώρο, το "Κοινό των Ακαδημιών'όπου θα συγκεντρώνονται κατά καιρούς οι αντιπρόσωποι των Ακαδημιών όλου του κόσμου να συζητούν για τα προβλήματα της επιστήμης.  Για το σκοπό αυτό είχε αγοράσει ένα κτήμα ξεχωριστά. Μετά το θάνατο του , στα 1945, που δεν τον άφησε να πραγματοποιήσει τα όνειρά του, η Ακαδημία Αθηνών αποφάσισε να συνεχίσει την έρευνα της περιοχής αυτής , και από το 1955 ξανάρχισαν οι ανασκαφές με διευθυντή τον κ. Φ. Σταυρόπουλο- στο χώρο του κτήματος που θα γινόταν το "Κοινό των Ακαδημιών"-κι έχουν ήδη αποκαλύψει σημαντικότατα ευρήματα.

Η Ακαδημία ήταν, όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς, ένα προάστιο της Αθήνας. Ένας μακρύς , πολύ περιποιημένος δρόμος, που ξεκινούσε από το Δίπυλο, με τάφους-κατά τη συνήθεια των αρχαίων- δεξιά και αριστερά και συνολικό  μήκος 1.100 μέτρα περίπου, ένωνε το προάστιο με την Αθήνα. Η αρχή της οδού Ακαδημία, μεγαλοπρεπέστατη και με πλάτος 40 μέτρων στο ξεκίνημά της, έχει αποκαλυφθεί σήμερα και τη βλέπει σήμερα ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού. Όταν, προπολεμικά, άρχισαν οι  ανασκαφές, έγινε η σωστή σκέψη να παρακολουθήσουν την πορεία του δρόμου, για να προσδιορίσουν ακριβέστερα το χώρο της αρχαίας Ακαδημίας. Δεν ήταν δυνατόν όμως  αυτό να γίνει απολύτως, γιατί ο χώρος είχε πυκνά κατοικηθεί, κι έτσι, μόνο όπου υπήρχαν οικόπεδα άχτιστα , πλατείες και δρόμοι, έγιναν έρευνες. Ήδη από το 1896 σε ανασκαφή του ο καθηγητής  Α. Οικονόμου είχε προσδιορίσει σημεία του δρόμου της Ακαδημίας. Οι νεότερες έρευνες επιβεβαιώσαν τα συμπεράσματα του και κοντά στο χώρο του παλαιού νεκροταφείου του Αγίου Γεωργίου, ανακάλυψαν το ίδιο  δρόμο  σκυροστρωμένο με κατεύθυνση ΝΑ προς ΒΔ και πλάτος σε εκείνο το σημείο 4.80 μέτρων. Και σε αυτό το τμήμα, σε βάθος 2,.50 μέτρων αποκαλύφθηκαν τάφοι αρχαία, στα πλευρά του δρόμου, που αρχίζουν από τον 5ο πΧ αιώνα και φθάνουν ως τη Ρωμαϊκή περίοδο.
Η Ακαδημία πήρε το όνομά της  από τον ήρωα Ακάδημο, μια μορφή που ανήκει στη γενεά των ηρώων, που έζησαν αιώνες πριν από τους ήρωες του τρωικού πολέμου-Για το σχετικό μύθο και τα συμπεράσματα θα μιλήσουμε την επόμενη Πέμπτη- Ο Ακάδημος τιμήθηκε εξαιρετικά στην αρχαιότητα ως πρώτος οικιστής και από αυτή τη σκέψη ξεκινώντας ο κ. Φ. Σταυρόπουλος σχετίζει με το πρόσωπό του, δύο κτίρια που ανακάλυψε το 1957 και το 1958. Το πρώτο  είναι κτίσμα του 2.300 πΧ περίπου της λεγόμενης Πρωτοελλαδικής εποχής και φαίνεται να καταστράφηκε εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του. Πρόκειται για ένα κτίριο που αποτελείται από δύο δωμάτια και ένα μικρό βοηθητικό χώρο εμπρός από την είσοδό του. Το συνολικό του μήκος είναι 8,50 μέτρα. Από τους τοίχους του σώθηκε μονάχα η λίθινη θεμελίωση, από δύο επάλληλες σειρές ποταμίσιων λιθαριών. Πάνω σ΄ αυτά, πατούσαν οι τοίχοι από ωμούς πλίνθους. Το σπίτι είχε προσανατολισμό από ανατολικά προς δυτικά. Οι μικροί τοίχοι συγκλίνουν προς δυτικά. Είναι κτισμένο επάνω σε φυσικό γήλοφο. που στην πρωτοελλαδική εποχή θα πρέπει κατά τον ανασκάψαντα, να είχε ύψος 2.10.

Μετά την καταστροφή του, το κτίριο παραχώθηκε κατά από τα χώματα που το σκέπασαν σε ύψους 4.10 μέτρων. Δεν έχουν ακόμη βρεθεί ίχνη της μεσοελλαδικής και υστεροελλαδικής εποχής στην περιοχή, όπου το πρωτοελλαδικό στρώμα το διαδέχεται χρονικά το γεωμετρικό. Σ'αυτό ακριβώς το γεωμετρικό στρώμα, ο κ. Σταυρόπουλος πάνω από το σπίτι που  το ονόμασε "Οικία του Ακάδημου", βρήκε 8 παιδικούς τάφους. Η κάθε ταφή ήταν ένας αμφορεύς, ύψους 0.40 μ. με πλατύ στόμιο, που είχε μέσα τα κόκαλα του νεκρού ή τέφρα. Τον τοποθετούσαν πλαγίως και στη βάση έβαζαν ένα άλλο μικρό αγγείο πρόχειρο, χωρίς διακόσμηση, με μια λαβή. (Πρόκειται για το είδος που ονομάζεται "πρόχους"). Τέτοιοι πρόχοι έχουν βρεθεί και σε άλλες ανασκαφές αυτής της εποχής και περιείχαν υγρά, χρησιμοποιούμενα κατά την καύση του νεκρού. Ο όγδοος αμφορεύς, μεγαλύτερος από τους άλλους (0,70) με στενό στόμιο, περιείχε το νεκρό, και να τον τοποθετήσουν μέσα είχα σπάσει το τοίχωμα της κοιλιάς του αγγείου.

Έξω από την οικία του "Ακάδημου", ο κ. Σταυρόποουλος, είχε προσέξει ότι υπήρχαν ίχνη πύρων, με μικρά αγγεία σπασμένα επάνω και πεπιεσμένα με διπλές σειρές από μικρές πέτρες. Δεν πιστεύει ότι έχει σχέση αυτές οι "θυσίες"με τις ταφές, γιατί πολλές τους είναι παλαιότερες χρονικά, Το πρόβλημα αυτό πιστεύει ότι λύθηκε φέτος που καθώς η ανασκαφή προχώρησε σε βάθος, στη νότια πλευρά της "οικίας του Ακάδημου", βρήκε τα ίχνη μεγάλης "Ιεράς Οικίας", ανάλογη με εκείνη που έχει αποκαλυφθεί στην Ελευσίνα.

Το κτίριο που βρήκε ο κ. Σταυρόπουλος είναι ένα μεγάλο σπίτι πλινθόκτιστο με 7 μεγάλα δωμάτια ορθογώνια σχεδόν, γύρω απ[ό ένα μακρύ διάδρομο.  Είναι κατάμεστα όλα από "θυσίες". Η έκταση που καταλαμβάνει το σπίτι είναι 15,30Χ14.60 μ. και είχε κατεύθυνση από το βορά προς νότο. Οι τοίχοι διατηρούνται καλά στην έκτασή τους και σε αρκετό ύψος. Μία από τις ωμές πλίνθους που είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή τους, βρέθηκε ανέπαφη και μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Έχει διαστάσεις 045x4,5x0,10x 0.10 μ.

"Θυσίες'διαπιστώθηκαν παντού στα δωμάτια-σε 4 επάλληλα στρώματα- στο διάδρομο και έξω από την Ιερά Οικία. Αποτελούνται από καμένο στρώμα με στάχτη και καρβουνάκια και με πλήθος αγγείων σπασμένων επάνω (λεκάνη οινοχόη και μικρούς σκύφους). Ακόμη υπάρχουν κόκαλα από διάφορα ζώα και σφονδύλια αργαλειού. Όλα αυτά σκεπάζονται με στρώμα χώματος κι από επάνω έβαζαν λιθάρια σε δύο σειρές.
Σε  ένα δωμάτιο , ο κ. Σταυρόπουλος, αποκάλυψε την εσχάρα (=βωμό) κυκλικό , διαμέτρου 1,55 μ. Μέσα εκεί φάνηκαν 4 διαδοχικά στρώματα καθαρής στάχτης. Σε ένα άλλο δωματιο, βρήκε διπλούς αύλακες θυσιών, με τοιχώματα επιχρισμένα με πηλό. Στο βάθος του διαδρόμου βρήκε σκληρό καμένο στρώμα με παχύ λιπαρό επίχρισμα, που  δίνει την εντύπωση ασβέστου ή τάλκης. Το πλευρό αυτό του στρώματος, εκάλυπταν μεγαλύτερες θυσίες.
Ξεκινώντας  από το εφετινό του εύρημα, ο κ. Σταυρόπουλος-και συνδυάζοντάς του με τις "θυσίες"που βρήκε στο εσωτερικό του, άλλες που βρήκε έξω , διάφορα στοιχεία συναφή εκεί κοντά καθώς και ένα φρεατοειδές όρυγμα που είχε ανακύψει το 1956, γεμάτο με 40 αγγεία της γεωμετρικής περιόδου,- πιστεύει ότι πρόκειται για χώρο που , όπου γινόταν επίσημα πλέον δημοτελής λατρεία προς τιμή του ήρωος Ακάδημου , που όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στο Βίο του Θησέως, "τω Ακαδήμω...ζώντι παρά των Τινδαριδών εγένετο τιμαί".
 Το σπίτι  του Ακάδημου σκεπάστηκε όπως είπαμε μετά την καταστροφή του. Όταν όμως άρχισαν  μετά την ανάπτυξη της πόλεως να αποδίδουν τιμές οι αρχαίοι στους πρώτους οικιστές, αιώνες ύστερα από το χάλασμα του σπιτιού, κι όταν πια είχαν εξαφανισθεί  τα ίχνη του, υπήρχε η θύμηση ότι κάπου-όπως πιστεύει ο κ. Σταυρόπουλος- είχε ζήσει ο Ακάδημους που είχε δώσει και το όνομά του στο χώρο. Γι'αυτό και γινόταν προς τιμή του επίσημη λατρεία και έτσι εξηγείται το πλήθος των θυσιών και η κατασκευή της Ιεράς Οικίας.
Η ανασκαφή της Οικίας δεν έχει τελειώσει. Εφέτος, πρόκειται να συνεχισθεί η έρευνα της, για να αποκαλυφθεί ίσως-κάτω από το σπίτι- όπως πιστεύει ο κ. Σταυρόπουλος, και ο τάφος του μυθολογικού ήρωα.
Αθηνά Γ. Καλογεροπούλου

http://akadimia-platonos-istoria.blogspot.gr

Σήμερα στις 19/01/2020 πραγματοποιήθηκε στο Άλσος της Ακαδημίας Πλάτωνος  η πρώτη εκδήλωση του Πολιτιστικού Συλλόγου Ακαδημίας Πλάτωνος "ΗΕΚΑΔΕΜΕΙΑ" για το νέο έτος. Το πρωί τα μέλη του Συλλόγου καθάρισαν συμβολικά το "περίπτερο ενημέρωσης" και στη συνέχεια η Κατερίνα Μιλιδάκη, ειδική γραμματέας του Συλλόγου, προλόγισε την εκδήλωση. Ακολούθησε ο περίπατος με οδηγό τον Μιχάλη Βασίλα όπου οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία της Ακαδημίας Πλάτωνος. Σας ευχαριστούμε για την συμμετοχή σας!!!